De laatste tijd begin ik een lichte obsessie te ontwikkelen met het concept krimp. Ik ben daarom op zoek naar boeken, papers en documentaires die me hier meer over kunnen leren.
Dit is waar ik ongeveer sta: als klimaatjournalist schrijf ik over bedrijven en sectoren met een hoge CO2-uitstoot. Om binnen de systeemgrenzen van de planeet te blijven, moeten zij veranderen en in sommige gevallen ook krimpen.
Over verandering wordt best veel nagedacht. Energie-experts debatteren fel over verschillende energiesystemen gebaseerd op zon, wind, biomassa, gas als transitiebrandstof, CCS, warmtenetten en kernenergie. KLM investeert graag in de futuristische Flying-V of straalmotoren waar je oud frituurvet in kan gooien. En boeren onderzoeken of hun koeien door ander veevoer minder methaan gaan uitstoten.
Maar wee je gebeente als je begint over krimp. Tussen 2010 en 2019 groeide het aantal vliegbewegingen op Schiphol van 400.000 naar 500.000, maar als je voorstelt om eens na te denken over wat een plafond van (opnieuw) 400.000 vluchten per jaar betekent, wordt je aangekeken alsof je de hele Nederlandse economie wilt kielhalen. Sterker nog: volgens CEO Pieter Elbers kan KLM alleen verduurzamen door te groeien.
Activisten gaan weer op een heel andere manier met krimp om. Zij strijden volop tegen de luchtvaartsector, Shell of megastallen. Ook dan lijkt krimp nog het meest op het voorportaal van de dood. De klap die corona aan KLM uitdeelt wordt handenwrijvend gadegeslagen, de door Wopke Hoekstra georganiseerde lening wordt bezien als een valse reanimatie. Lekker failliet laten gaan, is de oproep.
De een hoopt dus dat het tegengaan van groei het einde van de vervuilende industrie betekent, de ander waarschuwt dat met een verminderd streven naar groei de hele economie het afvoerputje in gaat. Groei, of de apocalyps.
Mijn hoofd wil dit nog niet als waarheid accepteren. Veel meer dan een proces dat onherroepelijk leidt tot sterven, moet krimp ons volgens mij confronteren met de vraag wat nu eigenlijk echt belangrijk is. Wat wil je behouden, wat is essentieel, wat kan weg? Al heel lang weten we dat economische groei in een ontwikkeld land als Nederland nauwelijks nog resulteert in meer welzijn of geluk. Krimp zou volgens mij moeten resulteren in focus op wat dan wél welzijn en geluk oplevert. Niet als wachtkamer van de dood, maar als gratie.
Ik geef direct toe dat dit allemaal nog zweverig en als psychologie van de koude grond klinkt. Daarom wil ik hier meer onderzoek naar doen. In het verleden zijn delen van de samenleving vaker gekrompen – van de val van wereldrijken, via het sluiten van de mijnen in Limburg tot een Phillips dat ooit ruim 400.000 werknemers wereldwijd had en nu nog ‘maar’ 77.000.
(Over dat laatste voorbeeld vertelde Peter Kentie afgelopen donderdag overigens heel aardig tijdens de avond die Follow the Money samen met Pakhuis de Zwijger organiseerde over de toekomst van de luchtvaartsector in Nederland, die je hier kunt terugkijken.)
Krimp lijkt op verschillende manieren te kunnen plaatsvinden, met verschillende strategieën (of het gebrek daaraan) en met verschillende uitkomsten. Ik wil krimp daarom beter begrijpen en onderzoeken hoe een slimme krimpstrategie eruit kan zien. Mocht je goede boeken, papers, onderzoeken en documentaires over dit onderwerp weten, dan houd ik me van harte aanbevolen.