Hoeveel journalisten heeft een land nodig? Dit studiejaar zijn op vier verschillende hogescholen (Eindhoven, Ede, Utrecht en Zwolle) 731 eerstejaarsstudenten aan de opleiding tot journalist begonnen. Aan drie Nederlandse universiteiten (Amsterdam (UvA), Rotterdam en Groningen) begonnen nog eens 97 studenten aan een masteropleiding die op één of andere manier betrekking heeft op journalistiek. En aan de postacademische opleiding tot dagbladjournalist in Rotterdam begonnen dit jaar 22 studenten. Dit zijn alleen nog maar de studenten die aan een ‘echte’ journalistiekopleiding begonnen. De vele honderden studenten aan de opleidingen communicatiewetenschap, crossmediale communicatie, multimediadesign, media, informatie en communicatie of hoe deze opleidingen ook mogen heten rekenen we hier niet eens mee. Al deze studenten worden opgeleid voor een vak dat je in principe ook zonder diploma mag uitoefenen: journalist is immers een vrij beroep.
Ondertussen is het crisis in de journalistiek. Ergens halverwege de jaren ’90 heeft de laatste journalist een vast contract gekregen, freelancetarieven, oplagecijfers en advertentie-inkomsten glijbanen allen richting nul en jonge journalisten krijgen alleen nog werk als spotgoedkope zzp’er zonder arbeidsongeschiktheidsverzekering en pensioenopbouw, met alle toekomstige risico’s van dien. Niet voor nietswaarschuwde de kersverse ambassadeur jeugdwerkloosheid Mirjam Sterk woensdag jongeren om vooral niet aan een opleiding journalistiek te beginnen: “Je komt gewoon niet aan de bak.”
Deze cijfers zijn niet nieuw, al jaren komen jonge journalisten nauwelijks aan een baan. Toch weerhoudt dat hogescholen en universiteiten niet om ieder jaar weer honderden studenten journalistiek aan te nemen. De Christelijke Hogeschool Ede verhoogde dit jaar zijn numerus fixus zelfs van 65 naar 85 studenten. “Dat betekent dus meer kans op een plek voor jou! Ook als je ergens anders bent uitgeloot!” staat in vette letters op de site te lezen. Journalistiekstudenten leveren de opleidingsinstituten nog altijd relatief veel geld op en de verantwoordelijkheid van de hogescholen en universiteiten voor hun studenten houdt bij de ondertekening van het diploma op.
Maar ook de studenten hebben boter op het hoofd. Uit onderzoek blijkt dat bijna vier op de vijf schoolverlaters de situatie op de arbeidsmarkt niet laat meespelen bij de studiekeuze. Daarnaast lijken veel journalistiekstudenten hun keuze voor de opleiding überhaupt nauwelijks goed door te denken. In dit artikel zegt de coördinatrice onderbouw van de faculteit journalistiek en communicatie aan de hogeschool Utrecht bijvoorbeeld dat dertig procent van de eerstejaars studenten geen idee heeft wat ze met hun opleiding willen. Bijna vijftig procent van de studenten wil ‘iets met media’. Slechts een derde van de eerstejaars journalistiekstudenten begint aan de opleiding met de daadwerkelijke ambitie om journalist te worden.
Ooit gold in de journalistiek het adagium dat de enige goede journalistiekstudent de gesjeesde student is. Tegenwoordig lijkt het er echter meer op dat studenten die zelfs van de journalistiekopleiding worden afgetrapt de echte spekkopers zijn.
Dit artikel verscheen eerder op het permablog van De Nieuwe Pers.